หลักเกณฑ์ในการคำนวณกำไรสุทธิของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลจะต้องนำรายได้มาหักออกจากค่าใช้จ่ายเพื่อคำนวณหากำไรหรือขาดทุนสุทธิของกิจการในการเสียภาษีเงินได้นิติบุคคล ในส่วนของรายได้ที่เกิดจากกิจการจะต้องนำไปคำนวณกำไรสุทธิ แต่ในประมวลรัษฎากรได้กำหนดให้มีรายได้ส่วนที่ได้รับการลดหย่อนหรือยกเว้นภาษีไว้ซึ่งผู้วางแผนภาษีจะต้องระมัดระวังในการนำรายได้ดังกล่าวไปประกอบการคำนวณกำไรสุทธิเพื่อเสียภาษีเงินได้นิติบุคคล ดังนั้นรายได้ส่วนที่ได้รับการลดหย่อนหรือยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคลที่จะต้องนำไปพิจารณาเพื่อประโยชน์ในการวางแผนภาษี เช่น
1. รายได้เงินปันผล
เฉพาะบริษัทจำกัดที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย ได้แก่เงินปันผลจากบริษัทจำกัดที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย กองทุนรวม หรือสถาบันการเงินที่มีกฎหมายโดยเฉพาะของประเทศไทยจัดตั้งขึ้น สำหรับให้กู้ยืมเงินเพื่อส่งเสริมเกษตรกรรม พาณิชยกรรมหรืออุตสาหกรรม และเงินส่วนแบ่งกำไรที่ได้จากกิจการร่วมค้าได้รับการลดหย่อนหรือยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคลดังนี้
บริษัทจำกัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย ให้นำเงินปันผลและเงินส่วนแบ่งกำไรมารวมคำนวณกำไรสุทธิเพื่อเสียภาษีเงินได้นิติบุคคลเพียงกึ่งหนึ่ง
บริษัทจำกัดที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทยดังต่อไปนี้ไม่ต้องนำเงินปันผลและเงินส่วนแบ่งกำไรดังกล่าวมารวมคำนวณเป็นรายได้
- ก. บริษัทจดทะเบียน
- ข. บริษัทจำกัดนอกจาก ก. ซึ่งถือหุ้นในบริษัทจำกัดผู้จ่ายเงินปันผลไม่น้อยกว่า 25 % ของหุ้นทั้งหมดที่มีสิทธิออกเสียงในบริษัทจำกัดผู้จ่ายเงินปันผลและบริษัทจำกัดผู้จ่ายเงินปันผลไม่ได้ถือหุ้นในบริษัทจำกัดผู้รับเงินปันผลไม่ว่าโดยทางตรงหรือทางอ้อม
ในกรณี ก. และ ข. ถ้าบริษัทจำกัดหรือบริษัทจดทะเบียนได้รับเงินปันผลและเงินส่วนแบ่งกำไร (ไม่รวมเงินปันผลที่ได้รับจากการลงทุนของกองทุนสำรองเลี้ยงชีพตามมาตรา 65 ตรี (2)) โดยถือหุ้นหรือหน่วยลงทุนที่ก่อให้เกิดเงินปันผลและเงินส่วนแบ่งกำไรนั้นไว้ไม่ถึง 3 เดือนนับแต่วันที่ได้หุ้นหรือหน่วยลงทุนนั้นมาถึงวันมีเงินได้ดังกล่าว หรือได้โอนหุ้นหรือหน่วยลงทุนนั้นไปก่อน 3 เดือนนับแต่วันที่มีเงินได้ ก็หมดสิทธิได้รับการลดหรือยกเว้นภาษีดังกล่าว
หลักเกณฑ์ดังกล่าวไม่ครอบคลุมถึงการคำนวณกำไรสุทธิของห้างหุ้นส่วนจำกัดหรือห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน กิจการทั้ง 2 ประเภทนี้ถ้าได้รับเงินปันผลและเงินส่วนแบ่งกำไรจะต้องนำมารวมคำนวณกำไรสุทธิทั้งจำนวนที่ได้รับ
ในกรณีบริษัทจำกัดที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทยหรือบริษัทจดทะเบียนได้รับเงินส่วนแบ่งของกำไรจากห้างหุ้นส่วนจำกัดหรือห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคลจะไม่ได้รับการยกเว้นภาษี ต้องนำกำไรที่ได้รับมานั้นมารวมคำนวณกำไรสุทธิทั้งจำนวนเช่นเดียวกัน
2. เงินปันผลตามกฎหมายว่าด้วยภาษีเงินได้ปิโตรเลียม
เงินปันผลหรือเงินส่วนแบ่งกำไรที่อยู่ในบังคับต้องถูกหักภาษี ณ ที่จ่ายตามกฎหมายว่าด้วยภาษีเงินได้ปิโตรเลียม ให้นำมารวมคำนวณเป็นรายได้เพียงเท่าที่เหลือจากถูกหักภาษี ณ ที่จ่ายตามกฎหมายดังกล่าว และถ้าผู้รับเป็นบริษัทจดทะเบียนหรือเป็นบริษัทที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทยให้นำบทบัญญัติของมาตรา 65 ทวิ (10) แห่งประมวลรัษฎากรมาใช้บังคับโดยอนุโลม
3. เงินปันผลหรือเงินส่วนแบ่งกำไรที่ได้รับจากกิจการร่วมค้า
เงินปันผลหรือเงินส่วนแบ่งกำไรที่ได้รับจากกิจการร่วมค้าที่ประกอบกิจการในประเทศไทย ได้รับยกเว้นไม่ต้องรวมคำนวณเพื่อเสียภาษีเงินได้สำหรับ
- ก. บริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย
- ข. บริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายต่างประเทศและประกอบกิจการในประเทศไทย
- ค. เงินปันผลจากกิจการส่งเสริมการลงทุน
- ง. เงินปันผลที่ได้รับจากกิจการที่ได้รับการส่งเสริมการลงทุน ซึ่งได้รับยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคลได้รับยกเว้นไม่ต้องรวมคำนวณเพื่อเสียภาษีเงินได้ตลอดระยะเวลาที่ผู้ได้รับการส่งเสริมการลงทุนได้รับยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคล
4. เงินปันผลหรือเงินส่วนแบ่งกำไรของกิจการสถานฝึกอบรม
เงินปันผลหรือเงินส่วนแบ่งของกำไรที่ได้รับจากบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่มิได้ประกอบกิจการอื่นนอกจากกิจการสถานฝึกอบรมเพื่อพัฒนาฝีมือแรงงานของลูกจ้างของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลผู้จ่ายเงินปันผล หรือของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลในเครือเดียวกันกับบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลผู้จ่ายเงินปันผลนั้น
5. ค่าแห่งกู๊ดวิลล์ ค่าแห่งลิขสิทธิ์หรือสิทธิอย่างอื่น
ค่าแห่งกู๊ดวิลล์ ค่าแห่งลิขสิทธิ์หรือสิทธิอย่างอื่นที่ได้รับจากผู้ที่ได้รับการส่งเสริมการลงทุน ตามสัญญาที่ได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุนได้รับการยกเว้นไม่ต้องรวมคำนวณเพื่อเสียภาษีเงินได้มีกำหนดระยะเวลา 5 ปี นับแต่วันที่ผู้ได้รับการส่งเสริมมีรายได้จากการประกอบกิจการที่ได้รับการส่งเสริมการลงทุน ทั้งนี้ตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่คณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน กำหนด
6. ค่าวิจัยและพัฒนา
บริษัทและห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่ได้รับยกเว้นภาษีเงินได้เป็นจำนวน 100% ของรายจ่ายที่ได้จ่ายไปเป็นค่าจ้างเพื่อทำการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีให้แก่หน่วยงานของรัฐและเอกชนตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด
7. ค่าศึกษาหรือฝึกอบรม
เงินได้ของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลเป็นจำนวน 100% ของรายจ่ายที่ได้จ่ายไปเป็นค่าใช้จ่ายในการส่งลูกจ้างของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลนั้นเข้ารับการศึกษาหรือฝึกอบรมในสถานศึกษาหรือสถานฝึกอบรมวิชาชีพที่ทางราชการจัดตั้งขึ้นหรือที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังประกาศกำหนด
ในการเสียภาษีเงินได้นิติบุคคลสิ่งสำคัญอย่างยิ่งคือเงื่อนไขหรือหลักเกณฑ์ในการคำนวณกำไรสุทธิ โดยเฉพาะอย่างยิ่งค่าใช้จ่ายที่มีผลกระทบต่อการคำนวณกำไรสุทธิของกิจการไม่ว่าจะเป็นมาตรา 65 ทวิ และ 65 ตรี แห่งประมวลรัษฎากรจะต้องระมัดระวังหลักเกณฑ์และเงื่อนไขต่างๆ ตลอดจนข้อห้ามที่ได้กำหนดไว้ในกฎหมาย แต่สิ่งที่ควรจะให้ความระมัดระวังก็คือ การศึกษากฎหมายจากประมวลรัษฎากรอย่างเดียวคงไม่เพียงพอ จะต้องพิจารณาจากคำพิพากษาฎีกาหนังสือตอบข้อหารือของกรมสรรพากร ประกอบในการพิจารณาการเสียภาษีให้รัดกุมยิ่งขึ้นไป